مدیریت حوزه آبریز به منظور کنترل پتانسیل تغذیه گرایی در مخازن با استفاده از رویکرد شیءگرا- مطالعه موردی: حوضه آبریز گاماسیاب

کنترل پدیده تغذیه گرایی و کاهش اثرات آن در حفاظت از سیستم های آبی از نقطه نظر اکولوژیکی، اجتماعی، تفریحی و اقتصادی از اهمیت خاصی برخوردار است. تحقیقات مختلفی در زمینه تغذیه گرایی و منشا آن انجام شده است اما بیشتر کارهای تحقیقاتی در مورد تغذیه گرایی به طور خاص بر روی مخازن سدها و دریاچه ها تمرکز یافته است که نقطه انتهایی مسیر جریان آب در پیکره های آبی می باشد. حل مشکل تغذیه گرایی در پایین دست حوضه آبریز عمدتا به صورت برداشت از لایه هایی از مخازن که مشکل آلودگی ندارند یا کمتر دچار این مشکل هستند صورت گرفته است و عدم توجه به منابع و دینامیک هایی که در بالادست مواد مغذی تولید و وارد آبراهه ها می کنند، نه تنها این مساله را حل نمی کند بلکه باعث تقویت این معضل نیز می شود و در دراز مدت تشدید نیز می گردد. برای رفع مشکل تغذیه گرایی در مخازن و دریاچه ها لازم است که مقیاس گسترده تری مورد توجه قرار گیرد. در این تحقیق، با نگاه مدیریت یکپارچه منابع آب، مدیریت کیفی حوضه آبریز کرخه- زیرحوضه گاماسیاب برای کنترل پدیده تغذیه گرایی، به صورت مطالعه موردی مورد توجه قرار گرفته است. در نگاه یکپارچه توجه به بخش های مختلف یک مساله و استفاده از رویکردی که قابلیت تحلیل بالایی داشته باشد از ارکان اساسی به شمار می رود. بنابراین با استفاده از رویکرد شیءگرا برمبنای پویایی سیستم ها، ابتدا کاربری هایی که منشاء ورود مواد مغذی به درون آبراهه ها هستند طراحی و مدل سازی شد و سپس با استفاده از تکنیک topsis (از مدل های تصمیم گیری های چند معیاره)، تعاملات متناقض در میان اهداف بخش های مختلف در سطح کلان (حوضه) تعدیل شد. برای کاهش نرخ تغذیه گرایی از چهار سیاست مختلف با میزان کود فسفر و نیتروژن کمتر در بخش کشاورزی استفاده شد. نسبت تغذیه گرایی (n/p) طی فصول مختلف یکی از معیارهای حل مساله می باشد. بعد مهم دیگر مساله که درآمد می باشد نیز به عنوان یک معیار مهم از معیارهای انتخاب گزینه ارجح جزو معیارهای مساله قرار گرفت. در نهایت گزینه چهارم (استفاده از70 کیلوگرم کود نیتروژن در هکتار) که در مقایسه با سه گزینه دیگر میزان آلودگی و درآمد حاصل از افزایش محصول آن با توجه به قواعد topsis ارجح است، انتخاب شد. به این ترتیب گزینه ای که به عنوان یک گزینه برتر در بخش سیاست گذاری انتخاب می شود، رضایت مندی دو بخش مجزا را که از یک جنس نیستند امکان پذیر می سازد.